واریس سیاهرگها (به انگلیسی: Varicose veins) که از ریشه لاتین Varix به معنای پیچ خورده گرفته شده، به گشاد شدن سیاهرگها یا تورّم ورید گفته میشود. واریس، شایعترین بیماری عروقی انسان است که حدود ۲۰-۱۰٪ جمعیت را مبتلا میکند. سیاهرگهای واریسی به صورت رگهای دراز، گشادشده و پرپیچوخم و غالباً در سطوح درونی اندام تحتانی دیده میشوند. بیشترین میزان شیوع واریس در زنان بین سن ۴۹-۴۰ سالگی برآورد شدهاست. رگهای واریس بزرگ، کاملا ً برجسته و گاهی قابل لمس و متسع و طویل می باشند و گاهی قطر بالاتر از ۴ میلی متر پیدا می کنند.
علائم و درمان واریس اندام تحتانی
بیشتر سیاهرگهای واریسی بدون علامت بوده و تنها از جنبهٔ زیبایی به توجه پزشکی نیاز مییابند. در صورت علامتدار شدن، احساس درد، پری و سنگینی منتشر و غیر اختصاصی در ساق پاها به ویژه پس از ایستادن به مدت طولانی، وجود دارد. گاهی تورم در مچ پا و عروق برجسته در پا دیده میشود. درمان نگهدارنده (مانند جوراب الاستیک، اجتناب از سرپا ایستادن طولانی و بالا نگهداشتن پا هنگام دراز کشیدن و جوراب ساق بلند کشی) است. در صورت بروز مشکلات اساسی جراحی ضروری است. روشهای درمانی متداول عبارتند از اسکلروتراپی (تزریق مایع) و جراحی. اندیکاسیونهای درمان جراحی شامل درد دائم و ناتوانکننده، ترومبوفلبیت (لخته شدن) سطحی راجعه، ضایعات و زخمهای پوستی همراه با خونریزی هستند.
زالودرمانی
زالودرمانی در درمان واریس موثر است اما مانند هر روش طبی دیگری، قواعد خاص خود را دارد. نکته اول اینکه درمان واریس با توجه به شدت و طول مدت ابتلا، متفاوت است. در واریسهای خیلی خفیف، گاهی مصرف مداوم خاکشیر یا داروهای دافع سودا به تنهایی مفید است در حالی که در واریسهای شدید و مزمن، علاوه بر مصرف داروها، از خونگیری نیز استفاده میشود. نکته مهم این است که حتما پیش از زالودرمانی باید اقدامات درمانی دیگری نیز انجام شود و پس از چند روز، با صلاحدید پزشک، از زالو استفاده شود. در طول این مدت نیز باید از داروهای ضد سودا استفاده شود. استفاده از زالو بدون رعایت این تمهیدات، میتواند موجب ایجاد زخمهایی شود که به سختی التیام مییابد، اما با رعایت قواعد لازم، درمان بسیار موثری است.
اما درباره عفونت؛ یک زالو را نباید برای 2 نفر استفاده کرد و باید پس از یک بار مصرف، با روشهای متداول آن را معدوم کرد. به این ترتیب، انتقال بیماری از فردی به فرد دیگر منتفی میشود. در مورد عفونت یا حساسیت موضع نیش زالو هم باز باید تذکر دهیم که اگر این کار بر اساس آنچه در کتب معتبر طب سنتی ایران بیان شده، انجام گیرد این عوارض بسیار کم خواهد بود. روش صید و نگهداری و استفاده درست از زالو به دقت در کتب حکما شرح داده شده است.
ریسک فاکتورهای واریس
وریدهای متورم واریسی و تارعنکبوتی بسیار شایع هستند. بیش از ۴۰ درصد زنان بالای ۵۰ سال به این بیماری دچارند. عوامل این بیماری شامل موارد زیر است:
- سابقه خانوادگی: به نظر میرسد که تمایل به این بیماری به ویژه در سنین جوانی، در میان برخی خانوادهها بیشتر باشد. برخی زنان با دریچههای وریدی با کارایی پایینتر و یا دیوارههای عروقی ضعیف تر به دنیا میآیند.
- ایستادن به مدت طولانی: یک بررسی در مورد کارگران دانمارکی در دسامبر ۲۰۰۵ نشان داد زنانی که ۷۵ درصد مدت زمان کار خود را به حالت ایستاده و یا در حال راه رفتن گذرانده بودند، تقریباً دو برابر زنانی که مدت زمان کمتری بر روی پاهایشان ایستاده بودند، نیاز به درمان واریس پیدا کردند. پژوهشگران تخمین میزنند ایستادنهای طولانی مدت دلیل بیش از ۲۰ درصد موارد پیدایش واریس در بزرگسالان است.
- سن: خطر واریس با افزایش سن زیادتر میشود. رگهای خونی و عضلات پشت ساق پا که در موقع راه رفتن با فشار بر وریدها، بازگشت خون را به سمت قلب تسهیل میکنند با گذشت زمان ضعیف تر میشوند. کمتر از ۱۰ درصد زنان زیر ۳۰ سال و بیش از ۷۵ درصد زنان بالای ۷۰ سال به واریس مبتلا هستند.
- جنسیت: زنان بیش از مردان مستعد واریس هستند و بارداری عامل اصلی آن است. در دوران بارداری، وریدهای ساق پا پرتر بوده و راحت تر پاره میشوند، زیرا حجم خون و فشار شکمی در این دوران افزایش مییابد و هورمونها سبب گشاد شدن رگهای خونی میشوند. هرچه حاملگی به پایان خود نزدیک میشود خطر واریس افزایش مییابد.
- وزن: اضافه وزن به ویژه در اطراف شکم، فشار اضافی را بر وریدهای ساق پا تحمیل میکند. زنانی که اضافه وزن دارند، نسبت به زنان لاغر بیشتر در معرض ابتلا به واریس هستند و این خطر در مورد زنان چاق سه برابر است.
غررالحکم،1277